Ηλεκτρονική Συμμετοχή: ένα wicked πρόβλημα;

Η ηλεκτρονική συμμετοχή των πολιτών στα κοινά (eParticipation) αποκτά όλο και περισσότερο ενδιαφέρον. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες η χρήση του Internet και άλλων ψηφιακών τεχνολογιών για την ενεργό συμμετοχή των πολιτών σε θέματα που τους αφορούν - ιδίως σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο - είναι κοινός τόπος. Εύχρηστα εργαλεία όπως τα blogs, τα discussion databases, τα chats, περιβάλλοντα για argumentation, ερωτηματολόγια, κλπ. είναι πλέον διαθέσιμα για την ευρεία συμμετοχή των πολιτών στη διαμόρφωση πολιτικών και τη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων.

Πρόσφατα διάβασα ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο της φίλης Ann Macintosh για τις προκλήσεις της ηλεκτρονικής συμμετοχής στη διαμόρφωση πολιτικής (η μελέτη είναι η: eParticipation in Policy-making: the Research and the Challenges, και είναι διαθέσιμη από το δίκτυο αριστείας για την ηλεκτρονική συμμετοχή Demo-Net στο οποίο συμμετέχουμε ως εργαστήριο του ΕΜΠ).

Η Ann, που έχει μεγάλη εμπειρία σε θέματα ψηφιακής διακυβέρνησης και πολιτικής επικοινωνίας, ομαδοποιεί τις προκλήσεις της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης στις εξής ομάδες:

• "Κοινωνική πολυπλοκότητα" (social complexity): θέματα που αφορούν την ενεργή συμμετοχή των πολιτών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων.
• "Ολοκλήρωση και ανταπόκριση" (Integration and responsiveness): πως εγγυάται κανείς την δέσμευση και ανταπόκριση των εκλεγμένων αντιπροσώπων στο να πάρουν με ολοκληρωμένο τρόπο υπόψη τους τις απόψεις των πολιτών;
• "Εργαλεία και τεχνικές" (Tools and techniques): ανάπτυξη και χρήση τεχνολογικών εργαλείων που είναι πλήρως ενσωματτωμένα στο περιβάλλον (context) και ταιριάζουν με τους σκοπούς της ηλεκτρονικής συμμετοχής.
• "Διαδραστικότητα και κλιμάκωση" (Interactivity and scalability): πως διασφαλίζεται η ευρύτερη συνατή συμμετοχή;
• "Ανάλυση και αξιολόγηση" (Analysis and evaluation): με ποιές μεθόδους και τεχνικές μπορούμε να αξιολογήσουμε την αποτελεσματικότητα της ηλεκτρονικής συμμετοχής;

Η Ann προτείνει τη χρήση της προσέγγισης πολλαπλών μεθόδων (multiple-method approach) για να μελετήσουμε τη διαδραστική, δυναμική και συνεργατική φύση της ηλεκτρονικής συμμετοχής.

Πιστεύω ότι μία τέτοια προσέγγιση - που έχει πολλά κοινά στοιχεία με αντίστοιχες προσεγγίσεις για τη διαχείριση της γνώσης (knowledge management) - θα πρέπει να ξεκινά από τη θεώρηση της ηλεκτρονικής συμμετοχής ως ενός "wicked problem", με την έννοια που έδωσε πρώτος ο Horst Rittel στις μελέτες που έκανε για social planning τις δεκαετίες του 60 και του 70 (σύμφωνα με τον Rittel, ένα πρόβλημα είναι wicked εάν είναι messy, circular και aggressive - δες και την εξαιρετική ανάλυση στη wikipedia).

Οπως λέει ο Rittel σε ένα από τα πιό γνωστά άρθρα του με τον M. Webber (στο Dilemmas in a General Theory of Planning), δεν έχει νόημα να ψάχνει κανείς για "βέλτιστες λύσεις" σε κοινωνικά θέματα, όπου - σε αντίθεση με τις φυσικές επιστήμες - δεν υφίσταται η έννοια του αντικειμενικά "σωστού" και "λάθους".

Είναι "wicked problem" η ηλεκτρονική συμμετοχή;

Και για να έρθουμε και στα δικά μας, μήπως είναι τόσο wicked που τελικά μπορεί να δημιουργήσει "παράπλευρες απώλειες" για τη φήμη του Internet και την εικόνα των blogs, όπως λέει ο Στάθης Χαϊκάλης στο blog του ;